Er zijn 16 rijksmusea in ons land, maar dat in Amsterdam is veruit het meest populair. Hier komen per jaar ongeveer 3 miljoen bezoekers en een van de meest bekende pronkstukken is uiteraard de Nachtwacht. Maar hoe is de collectie bij elkaar gebracht en waar en waarom is het museum gestart? Hieronder kan je wat meer over de geschiedenis van het bekendste museum van Nederland lezen.
Inhoudsopgave
De Bataafse Republiek
Na de Franse revolutie in 1789 is het onrustig in grote delen van Europa. In Nederland wordt de Bataafse Republiek uitgeroepen, gesteund door de Fransen. De stadhouder vlucht naar Engeland evenals een deel van de adel die het niet vertrouwt. De kunstcollectie van de stadhouderlijke familie (Oranjes) wordt in beslag genomen. Deze bestaat uit vele familieportretten, maar ook uit werken van de grootste Nederlandse schilders uit de voorgaande eeuwen.
De Fransen laten zich niet onbetuigd en selecteren de mooiste werken en verzenden die naar Parijs. Voor het restant richt men een Nationaal Museum op naar Frans model. Hier kan iedereen naar kunst kijken. Het ‘gewone’ volk is daarvan dan niet meer uitgesloten. In eerste instantie wordt de collectie tentoongesteld in Huis Ten Bosch bij Den Haag. Dit pand is door de revolutionaire raad ook in beslag genomen.
De collectie verhuist naar Amsterdam
In 1808, als de broer van Napoleon koning is van Nederland, besluit deze Lodewijk Napoleon de collectie te laten verplaatsten naar Amsterdam. De kunst die in het bezit is van de gemeente Amsterdam voegt men hieraan toe. Tot de Amsterdamse kunst behoort onder andere de Nachtwacht. Hef museum krijgt een directeur die de collectie dient te catalogiseren en uit te breiden. Nadat Napoleon is verslagen, besluit de nieuwe koning Willem I van Oranje het museum in tact te laten. De stukken die eerder naar Frankrijk zijn verplaatst, worden teruggeëist. In 1817 verhuist men de inmiddels uitgebreide collectie naar het Trippenhuis.
Een ambtelijk bestuur
Hoezeer het bestuur ambtelijk was, bleek in 1854. De Amsterdamse bankier Adriaan van der Hoop liet in zijn testament 224 schilderijen na aan het museum, topstukken van Hollandse en Vlaamse meesters. Het bestuur van het Rijksmuseum in Amsterdam was echter niet onder de indruk.
De ambtenaren waren niet zeker of met deze toevoeging meer buitenlandse kunstkenners de stad zouden bezoeken. Besloten werd dat het legaat alleen zou worden geaccepteerd indien particulieren de verschuldigde erfrechten zouden willen voldoen die tussen de fl 40.000 en fl 50.000 bedroegen. Slechts omdat een paar gefortuneerde Nederlanders bereid waren de belastingen te voldoen werd een belangrijke deel van de huidige collectie voor het museum verkregen.
De bouw van het Rijksmuseum
Het Rijksmuseum in Amsterdam, op basis van een ontwerp van P.J.H. Cuypers, werd in 1885 voltooid. Het gebouw was groot genoeg om behalve de bestaande collectie ook die van het Haarlems museum voor levende Nederlandse meesters op te nemen. Ook de bezittingen van het Nederlandsch Museum van Geschiedenis en Kunst in Den Haag werden in het nieuwe pand ondergebracht.
Het Rijksmuseum in de Tweede Wereldoorlog
Aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog verborg men een aantal kostbare werken uit het museum elders. In de vrijgekomen kamers toonde men hedendaagse kunst. In 1942 werd een ander deel van de collectie het museum uit gesmokkeld onder andere de Nachtwacht. De werken werden onderbracht in een speciaal daarvoor gecreëerde ruimte onder de Pietersberg. Hierdoor kwam ruimte vrij voor de collectie van het Nederlands Spoorwegmuseum. Verder werden er ook regelmatig Duits-vriendelijke exposities gehouden in het museum.
Verzelfstandiging
In 1995 werd besloten dat het Rijksmuseum door een stichting zou worden bestuurd. Vanaf die datum waren de medewerkers van het museum ook geen ambtenaren meer. Het gebouw en een groot deel van de collectie is echter nog steeds in het bezit van het Rijk.
Een ingrijpende verbouwing
In de loop der jaren waren er regelmatig aanpassingen geweest aan het pand. Omdat de bezoekersaantallen bleven toenemen koos de stichting voor een ingrijpende verbouwing. Op 18 maart 2003 ging het hoofdgebouw dicht. De bedoeling was voor enkele jaren. Uiteindelijk zou de verbouwing 10 jaar duren en € 375 miljoen kosten. Vele originele elementen van Cuypers restaureerde men, maar er kwamen ook nieuwe onderdelen bij, zoals het Ateliergebouw. In 2015 ontving het museum de European Museum of the Year Award.
De 15 bekendste werken in het Rijksmuseum
Hieronder vind je de bekendste werken van het Rijksmuseum.
- Nachtwacht – Rembrandt
- Het Melkmeisje – Vermeer
- Kindermoord in Bethlehem – Ter Haar
- Het drijvend veertje – d’Hondecoeter
- Het Joodse bruidje – Rembrandt
- Adolf en Catharina Croeser – Jan Steen
- Het landhuis – De Hooch
- Watermolen – Hobbema
- De Heilige maagschap – Tot Sint Jans
- Schuttersmaaltijd – Van der Helst
- Het zieke kind – Metsu
- Prometheus – Van Barburen
- De bedreigde zwaan – Asselijn
- Portret van een stel – Hals
- Molen bij Wijk van Duurstede – Van Ruisdael
Handige weetjes voor je bezoek aan het Rijksmuseum
De Rijksmuseum winkel en Het Café zijn geopend van 09.00 tot 18.00 uur. Deze zijn tot 17.00 uur alleen toegankelijk met een entreeticket voor het museum. Tussen 17.00 en 18.00 uur kun je zonder entreeticket naar binnen. RIJKS restaurant is geopend op woensdag t/m zondag voor lunch en dinsdag t/m zondag voor diner. De Rijksmuseumtuinen zijn geopend van 09.00 tot 18.00 uur.
Wat is de rustigste tijd om het Rijksmuseum in Amsterdam te bezoeken?
Meestal zijn er voor 11.00 en na 15.30 uur een stuk minder mensen in het museum. De relatief rustige dagen zijn dinsdag en woensdag.
Wat kost een kaartje voor het Rijksmuseum?
De onderstaande prijzen zijn van 2022. Natuurlijk kan het Rijksmuseum deze prijzen op elk moment aanpassen. Kijk daarom altijd even op de site van het museum voor de actuele prijzen.
- Volwassenen: € 20
- t/m 18 jaar: gratis
- Vrienden van het Rijksmuseum: gratis
- Museumkaart, I Amsterdam City Card, ICOM, Amsterdamse Stadspas, Vereniging Rembrandt, KOG, VVAK, VriendenLoterij VIP-KAART: gratis
- CJP, EYCA: 50% korting (€ 10)
Moet je reserveren voor het Rijksmuseum?
Tickets boek je alleen online. Er staat een starttijd op en daarna mag je desgewenst blijven tot sluitingstijd.
Rosalyn is schrijfster en vertaalster. Zij is de drijvende kracht achter Art Insite en zorgt voor waardevolle content. Heb je vragen of wil je een vermelding op onze website? Neem dan contact met haar op via het contactformulier.