Het Nukus Museum of Art, verboden werken midden in de woestijn

Oezbekistan is een van de meest onbekende landen ter wereld. Toeristen komen maar mondjesmaat naar het land dat voor een groot deel bestaat uit eindeloze steppen, woestijnen en wilde uitlopers van de Himalaya. In het zuiden liggen een aantal steden waar de zijderoute langs liep. Deze trekken een beperkt aantal toeristen met hun historisch centrum. Nukus ligt echter in het westen en heeft niets anders te bieden dan eindeloze stoffige vlaktes die meer aan een woestijn doen denken dan aan steppen. Hier vestigde de Russische schilder Igor Savitsky zich in de jaren 50 van de vorige eeuw. Dat zou grote gevolgen krijgen. Heb jij wel eens gehoord van het Nukus Museum of Art?

Wie was Igor Savitsky?

Savitsky werd als schilder verliefd op het desolate gebied en produceerde een groot aantal landschappen en oude woestijnforten. De communistische machthebbers hadden weinig belangstelling voor Savitsky en dat gold ook voor het omgekeerde. Maar Stalin beschouwde kunst steeds meer als iets dat ook moest worden gebruikt om de Sovjet Unie te promoten. Daarom moest kunst realistisch zijn en de verworvenheden van het communisme tonen.

Heldhaftige afbeeldingen van de revolutie alsmede van tevreden boeren op hun nieuwe tractoren moesten de musea vullen. Internationaal was het de tijd van diverse stromingen in de kunst zoals expressionisme en kubisme. Deze hadden ook hun weg gevonden naar de Sovjet-Unie. Maar Stalin haalde de teugels extra aan. Wie betrapt werd op het maken van dit soort ontaarde kunst kon een enkele reis naar Siberië verwachten. Ook langdurige therapie in een psychiatrisch ziekenhuis was een optie. Veel kunstenaars leidden een dubbelleven.

Voor de bühne maakten ze de kunst die de communistische machthebbers welgevallig was. In privé en voor beperkt gezelschap bleven ze verboden kunst maken ondanks de risico’s. Savitsky begreep dat op den duur werken van onschatbare waarde zouden worden vernietigd en besloot een plan te maken.

Een museum in the middle of nowhere: het Nukus Museum of Art

De afstand van Nukus tot de bewoonde wereld was zo groot dat Savinsky er in 1966 met toestemming van de autoriteiten een staatsmuseum voor de moderne kunst kon beginnen. Hij kocht (of kreeg gratis) kunst die verboden was in de Sovjet-unie. Deze werd via de trein naar Nukus gesmokkeld, opgerold of anderszins verborgen in fruitkistjes. Het vervoer ging ‘s nachts en de smokkel werd niet ontdekt. Het lukte Savinsky op die manier om 15.000 schilderijen en 75.000 kunstwerken naar Nukus te brengen.

De plaatselijke autoriteiten waren zich onbewust van de kunst die Savinsky in het museum onderbracht. Bezocht werd het museum niet of nauwelijks. Pas na de val van het communisme in 1985 werd het museum feitelijk geopend. Het toont een beeld van de avant-gardistische kunst van de Sovjet-Unie in de eerste helft van de twintigste eeuw, gered van vernietiging. Ook zijn er de verhalen van de makers die moeilijke tijden hadden doorgemaakt. Een schilder was zo opgewonden dat er na tientallen jaren een expositie was van zijn werk dat hij daardoor -naar verluidt- de nacht ervoor overleed.

Het kunstmuseum van Nukus vandaag de dag

Er is geen plaats op de wereld waar je vandaag de dag zoveel ‘verboden’ kunst kunt zien uit het naoorlogse Sovjet-Unie dan in dit museum. Het zal nooit een echte toeristentrekpleister worden omdat de faciliteiten in Nukus op het minst primitief kunnen worden genoemd. Wellicht zullen de werken ooit op een meer bereikbare plek worden tentoongesteld. Op dit moment moet je er echter wat moeite voor doen. Een extra charme van het huidige museum is dat het de oorsprong niet verloochent. De meeste schilderijen hebben een lijst die is gemaakt van de latjes uit de fruitkisten waarin ze vervoerd zijn.

De eenvoudigste route naar Nukus is met de trein. Er is een directe verbinding tussen Belneu in Kazachstan en Nukus. De afstand is ongeveer 700 kilometer en de trein doet daar 16 uur over. Tegenwoordig wordt er nog steeds flink gesmokkeld maar nu gaat het om Russische elektronica en houdbare voedingsmiddelen. Vraag informatie wat je wel en niet de grens mag overbrengen voordat je instapt.


Dit artikel bevat affiliate links. Als je hierop klikt en een bestelling plaatst, ontvangen wij een percentage, maar jij betaalt gewoon het normale bedrag voor je product. 

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *