Aan het begin van de 19e eeuw werd de schilderkunst in Europa beheerst door het neoclassicisme. Kunst leek tot wetenschap geworden waarin het rationele en detaillisme hoogtij vierden. Schilderen was een kwestie geworden van regeltjes en de afbeeldingen moesten zoveel mogelijk realistisch zijn. Een aantal kunstenaars voelde zich hiermee niet op het gemak. Zij wilden in hun werk kunnen vluchten uit die kille maatschappij en op zoek gaan naar het subjectieve en mystieke.
Voor hen ging het om sprookjes, mythische verhalen en aandacht voor de persoon achter het verhaal. Dat uitte zich in beelden van woeste landschappen, mythische verhalen, oriëntaalse afbeeldingen, grootse gebaren, persoonlijke gevoelens, geschiedenisschilderijen met aandacht voor de gewone man, maar bovenal expressie van emotie en vrijheid. De eerste romantici waren landschapsschilders. Zij zagen in de natuur een beeld van de menselijke geest en die kon worden vastgelegd in woeste wateren, wilde stormen of een griezelige mist.
Inhoudsopgave
De eerste romantici zijn Duitsers
Wellicht omdat de harde werkelijkheid zich in Duitsland zich het meeste deed voelen, begonnen kunstenaars zich hier het eerst af te zetten tegen de rationele ideeën van het neoclassicisme. In Duitsland ontstond tegen het eind van de 18e eeuw de ‘Sturm und Drang’ beweging. De twee meest opvallende schilders uit deze periode zijn Caspar David Friedrich en de Zwitser Henry Füssli.
Friedrich was bevriend met Goethe en gefascineerd door het mystieke. Hij gaf (wellicht onbewust) de aanzet voor een nieuwe stroming in de kunst door zijn landschappen een ziel te geven, bruisend van romantisch leven.
Henry Füssli leek aanvankelijk een publicist te worden met grote belangstelling voor het werk van Shakespeare. Omdat zijn schetsen zeer positief werden beoordeeld, besloot hij tot een carrière in de schilderkunst waarbij hij zich vooral richtte op mythische voorstellingen. Zijn werken op romantische grondslag hadden zowel in Duitsland als Engeland grote invloed.
De meest bekende romanticus: Joseph William Turner
Op 14-jarige leeftijd werd Turner toegelaten tot de Royal Academy of Arts. Een jaar later werd zijn eerste schilderij in een expositie opgenomen. Maar hij zou zich onttrekken aan het neoclassicisme en de grondlegger worden van de romantiek in Engeland. Vooral zijn landschappen en zeezichten werden beroemd. Hij reisde daartoe door heel Europa en verbleef onder andere in Nederland waar hij een aantal landschappen rond Dordrecht vastlegde. Turner eindigde beroemd maar excentriek zonder veel vrienden. Om zijn nalatenschap van 300 olieverfschilderijen en 3.000 aquarellen en schetsen werd een heftige juridische strijd gevoerd.
De voortgang van de romantiek: Eugene Delacroix
In Frankrijk kwam de romantiek pas enkele decennia later op gang dan in de rest van Europa. Frankrijk en met name Parijs was op dat moment het centrum van de kunst en de Academie des Beaux-Arts hield vast aan de neoclassicistische regels als de grondslag voor de kunst. Eugene Delacroix wordt ook wel de prins van de romantici genoemd. Hij richtte zich meer op mythologische afbeeldingen dan op landschappen. Op latere leeftijd reisde hij onder andere door Marokko en dat maakte grote indruk op hem. Zijn werk in die tijd was vooral gericht op kleur, licht en het exotische en dat leverde een groot aantal navolgers op.
De romantiek in Nederland
In Nederland heeft de romantiek maar beperkte invloed gehad. De grootste gebaren vol emotie gingen wat voorbij aan de Nederlandse kunstenaars. De belangrijkste vertegenwoordiger was Barend Cornelis Koekkoek. Deze romantische schilder was een zoon van een kunstschilder die zich vooral op zeezichten had gespecialiseerd. Barend Cornelis werd opgeleid aan de Kunstacademie in Amsterdam. Hij ging al gauw over op romantische landschappen waarbij deze niet exact maar eerder poëtisch werden weergegeven. Tijdens zijn leven was hij een bekend en geliefde kunstenaar die vooral werd geroemd om het gebruik van licht.
Voorbeelden van romantische kunst
De romantiek in de schilderkunst had nog invloed gedurende de gehele 19e eeuw en leidde een aantal nieuwe stromingen in. Hieronder vind je een aantal voorbeelden van romantische kunst.
Der Wanderer über dem Nebelmeer, Caspar David Friedrich – 1818
Dit schilderij wordt beschouwd als het meest iconische uit de Duitse romantiek. Het was een tijdje verdwenen maar hangt nu weer in het Kunstmuseum, Hamburg.
The night hag visiting van Henry Füssli – 1796
Dit angstaanjagende schilderij is te zien in het Metropolitan Museum of Arts in New York
The fighting Temaraire, Joseph William Turner – 1839
Het schilderij ‘The Fighting Temeraire’ is het grootste en een van de populairste schilderijen van Joseph William Turner. Het schilderij verbeeldt een oud maar mooi lijnschip dat wordt voortgetrokken door een lelijke stoomsleepboot om te worden gesloopt. Vanwege de symboliek met een zonsondergang lijkt het schilderij een klaagzang voor een verloren cultuur. Het doek bevindt zich momenteel in de National Gallery in Londen.
De bark van Dante, Eugène Delacroix – 1822
Dit is het eerste grote werk van Delacroix als romanticus en is te zien in het Louvre, Parijs.
Winterlandschap, Barend Cornelis Koekkoek – 1835
Dit voorbeeld van de poëtische schilderkunst van deze Nederlandse romanticus hangt in het Rijksmuseum, Amsterdam.
Dit artikel bevat affiliate links. Als je hierop klikt en een bestelling plaatst, ontvangen wij een percentage, maar jij betaalt gewoon het normale bedrag voor je product.
Rosalyn is schrijfster en vertaalster. Zij is de drijvende kracht achter Art Insite en zorgt voor waardevolle content. Heb je vragen of wil je een vermelding op onze website? Neem dan contact met haar op via het contactformulier.
Wat een prachtige schilderijen werden er gemaakt in de Romantiek!