Kunst is de bewuste creatie van iets moois of betekenisvols met behulp van vaardigheid en verbeelding. Het omvat een breed scala aan menselijke activiteiten, waaronder schilderen, tekenen, grafiek, beeldhouwen, moderne mediakunst, theater, dans, muziek en zang, fotografie, film, architectuur, literatuur en poëzie.
(Wikipedia)
Er is geen vaste definitie van wat kunst nu precies inhoudt. Wat als kunst moet worden gezien en wat er buiten valt, is voortdurend onderhevig aan discussie naarmate deze zich verder ontwikkelt. Wat wel opvalt is dat kunst in het algemeen wordt gezien als iets dat bijzonder en zelfs verheven is. Lachen om kunst lijkt niet aan de orde en zelfs een belediging van de kunstenaar. Toch is er er periode geweest waarin kunstenaars zich verzetten tegen die opvatting dat kunst niet bij het alledaagse behoort maar meer moet zijn. Het dadaïsme duurde niet lang maar heeft zijn sporen tot op heden in de kunst nagelaten.
Inhoudsopgave
Het dadaïsme
Stroming in de kunst uit de periode 1915-1925, ontstaan uit principieel verzet tegen de conventionele waarden van de burgerij en hun esthetische opvattingen en tegen de maatschappelijke orde. Zowel de oorsprong van de naam ‘dada’ als de ontstaansgrond van de beweging worden betwist. (Wikipedia).
Dada is een Frans woord voor hobbelpaard. Naar verluidt zou het woord als naam voor de stroming zijn gekozen door willekeurig een mes in een Duits-Frans woordenboek te steken. Dit is echter niet zeker. Eind negentiende eeuw ontstond er een stroming in de kunst die zich afzette tegen de bourgeoisie van die tijd. Volgens de dadaïsten had deze burgerlijkheid zelfs geleid tot de verschrikkingen in de Eerste Wereldoorlog. De kunst moest zich hiervan verre houden. Ze wouden terug naar een nulpunt van naïviteit en onschuld terwijl de dood die alom vertegenwoordigd was in de oorlog op het netvlies brandde. Het was de afkeer van de realiteit en de behoefte om zich daar tegen af te zetten die de kunstenaars verbond.
Zürich wordt de hotspot
Met de Eerste Wereldoorlog op komst wordt het neutrale Zürich een hotspot voor experimentele kunstenaars uit de hele wereld. Het is vooral de weerstand tegen de bestaande maatschappelijke structuren en de afkeer van het geweld dat hen verbindt. Alle kunststromingen zijn er in opgenomen maar ook de politiek en de psychologie worden er door beïnvloed. De beweging verspreidt zich ook naar Parijs, New York en Berlijn.
Een WC-pot als kunst
De dadaïsten experimenteren erop los en eisen volstrekte artistieke vrijheid. Dagelijkse gebruiksvoorwerpen worden steeds meer de basis van kunst. Duchamp signeert een wc-pot en exposeert deze in 1917 omgekeerd als kunst. Zijn ‘Fontain’ doet veel stof opwerpen uit de hoek van de gevestigde kunstenaars. Het publiek verslindt het omdat er gespot mag worden met kunst en het verheven karakter wordt aangevallen. Er mag om de vaak chaotische en absurde kunst worden gelachen en de kunstvoorwerpen zijn vaak maar bedoeld voor tijdelijke expositie en niet de eeuwigheid.
Een snel einde, maar grote invloed
Lang bleef de stroming niet bestaan, de absolute creatieve vrijheid die werd geëist, zorgde er ook voor dat het publiek en de kunstwereld de uitingen niet meer begreep en zich afwendde van deze schijnbaar uit de hand gelopen dwaasheid. Maar het dadaïsme zou wellicht inmiddels vergeten zijn als er geen andere stromingen daardoor waren ontstaan. Het surrealisme eiste ook die absolute artistieke vrijheid die de dadaïsten hadden nagestreefd. De pop-art nam de normale dagelijkse gebruiksartikelen over als basis voor de kunst. Het spottende element ontbrak echter in de stromingen die gebaseerd werden op het dadaïsme. Kunst werd vaak weer verheven boven het ‘gewone’ leven.
Kunstwerken van het dadaïsme
Er is nauwelijks kunst op basis van dadaïsme in hedendaagse musea opgenomen. Het spottend karakter is daarbij waarschijnlijk de oorzaak. Een ander bekend werk van Duchamp geeft daarvoor waarschijnlijk een verklaring: L.H.O.O.Q. L.H.O.O.Q. wordt uitgesproken in het Frans “Elle a chaud au cul“, wat een Franse uitdrukking is voor “Zij is opgewonden”. Het werk is een poster van de Mona Lisa met hierop een sikje en een snorretje getekend. Het werk is iets alledaags en door Duchamp aangepast en belachelijk gemaakt. De aanpassing zou kunnen verwijzen naar de vermeende homoseksualiteit van Leonardo da Vinci. Later zou de kunstenaar ook zichzelf regelmatig in vrouwenkleding afbeelden. Duchamp zou in zijn leven L.H.O.O.Q. meerdere malen uitvoeren, één van deze versies is in het bezit van Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam. In hoeverre het enige waarde bezit, is aan de liefhebber.
Dit artikel bevat affiliate links. Als je hierop klikt en een bestelling plaatst, ontvangen wij een percentage, maar jij betaalt gewoon het normale bedrag voor je product.
Rosalyn is schrijfster en vertaalster. Zij is de drijvende kracht achter Art Insite en zorgt voor waardevolle content. Heb je vragen of wil je een vermelding op onze website? Neem dan contact met haar op via het contactformulier.