Er zijn een aantal kunstwerken die zo bekend zijn dat vrijwel iedereen weet hoe deze eruit zien. Denk aan De Nachtwacht van Rembrandt van Rijn of de Mona Lisa van Leonardo da Vinci. Vrijwel even bekend, in het Louvre waar de Mona Lisa hangt, is de Venus van Milo. Echter waar ook de achtergrond van de meesterwerken op het gebied van de schilderkunst ook redelijk bekend is, geldt dit niet voor wellicht het meest beroemde stuk beeldhouwkunst uit de geschiedenis. Veel mensen denken zelfs dat deze Venus is gemaakt door Milo. De realiteit is echter compleet anders.
Inhoudsopgave
De ongelooflijke vondst
In het begin van de 19e eeuw behoorde het kleine eiland Milos nog bij het Ottomaanse rijk. Het was een typisch Grieks eilandje met mooie stranden, pittoreske dorpjes en bossen. De sultan was ver weg en het eiland werd namens hem bestuurd door Griekse ambtenaren. In de havens kwamen geregeld schepen van de grote mogendheden zoals Frankrijk, Engeland en ook Nederland, op weg naar de koloniën. Op een mooie dag in 1820 was een boer op zoek naar oude stenen om zijn huis wat op te knappen. Daarbij trof hij een soort nis aan die verborgen was gebleven en na een lichte aardverschuiving weer toegankelijk was.
In de nis vond hij eerst een torso en toen het blote bovenlijf van een mooie vrouw, waarvan de armen waren afgebroken, en dat precies paste op het torso. Het verhaal deed snel de ronde en bereikte ook het Franse fregat dat in een haven lag. Een vaandrig met belangstelling voor kunst ging kijken. Samen met de boer ging hij verder zoeken en ze vonden een voetstuk met inscriptie en een afgebroken arm met daarin een appel. Verder werd e niets meer ontdekt ook niet bij latere zoektochten. De vaandrig kocht het beeld voor een relatief klein bedrag. Het beeld was immers niet compleet.
De twistappel als identificatie
Volgens de Griekse mythologie werd op het huwelijk van de nimf Thetis en de held Peseus een appel naar binnen gegooid. Deze had een opschrift: voor de schoonste aanwezige. Toevallig waren er drie godinnen op de bruiloft aanwezig: Hera, Athene en Aphrodite/ Venus. Paris, een Trojaanse prins kreeg de ongemakkelijke eer om een keuze te maken uit de twistende godinnen. Ieder van hem beloofde hem een bijzondere beloning.
Aphrodite (Venus in het Romeins) kon hem de mooiste vrouw ter wereld bezorgen, tenslotte was zij de Godin van de liefde. Dat was voor Paris onweerstaanbaar. Hij gaf Aphrodite de appel en inderdaad werd Helena, de mooiste vrouw ter wereld, verliefd op hem. Maar de geschenken van de goden zijn in de Griekse mythologie nooit zonder prijs. Helena was al getrouwd met een Griekse vorst en het paar ontsnapte naar Troje. De echtgenoot van Helena nam dit niet en verzamelde zijn bondgenoten. Na een lange en bloedige oorlog werd Troje uiteindelijk veroverd en dat kostte Paris en zijn familie het leven. Troje werd compleet verwoest. Een klein aantal overlevenden wist Italië te bereiken en stichtte Rome. De overwinning van de Grieken zou eeuwen later gewroken worden door de nazaten van de Trojanen. Voor de identificatie van de Venus was de arm met de twistappel genoeg.
De Venus gaat naar het Louvre, maar komt ten dele in de kelder terecht
Het Louvre was nog maar kort geleden geopend toen de Venus naar Frankrijk kwam. Het leek een beeldhouwwerk van ongekende klasse en zou het pronkstuk moeten worden van een nieuwe collectie. In het begin van de 19e eeuw was er een enorme strijd gaande tussen de diverse musea in Europa met betrekking tot originele klassieke kunst met name uit Griekenland. Daarbij werd de klassieke periode afgesloten rond 300 jaar voor Christus.
Het voetstuk met inscriptie leverde een probleem op. Daarop stond namelijk vermeld dat de maker van de Venus Andros, zoon van Menides was geweest. Beide heren behoorden niet tot de bekende Griekse beeldhouwers uit de oudheid en leefden ongeveer 2 eeuwen voor Christus. Het voetstuk verdween daarop snel in de kelders van het het Louvre en is nooit meer teruggevonden. Er was echter wel een tekening van gemaakt. In 1951 erkende het Louvre de herkomst van de Venus. Op dat moment was het al een van de meest bezochte kunstwerken ter wereld geworden en de onthulling veranderde daar niets aan.
De reis van de Venus
Het Louvre zon op een unieke pr-stunt, nadat de Venus van Milo, in de ogen van de kunstwereld althans, wat van haar glans had verloren. In 1958 werd een link gelegd tussen de ongekend populaire filmster Brigit Bardot en de Venus. In 1964 ging het beeld zelfs op reis. Ter ere van de 18e Olympische Spelen ging de Venus naar Tokyo en werd daar in het museum voor westerse kunst tentoongesteld. In korte tijd kwamen er 1 1/2 miljoen Japanners naar haar kijken. Ook daarna kwam het beeld in diverse publicatie en fotoreportages voor. Een van de bekendste foto’s is er een uit 2010 waarin de godin is te zien met haar zoekgeraakte rechterarm waarvan ze de middelvinger spottend opsteekt.
Terug naar Milo?
Op de plaats waar de Venus van Milo is ontdekt staat nu een bord ter herdenking. Maar in 2015 vervoegde de toenmalige burgermeester van Milo zich met gezelschap aan de kassa van het Louvre. Hij weigerde – naar verluidt – om een toegangsprijs te betalen voor zichzelf en zijn gezelschap. Het bezoek gold immers maar 1 beeld en dat was hun ‘eigen’ Venus. Het gezelschap werd naar het kunstwerk gebracht en daar ontvouwde de burgemeester een plan voor de terugkeer van de Venus.
Op het kleine eiland zou er een speciale hal voor haar worden gebouwd waar een ieder gratis toegang zou kunnen krijgen. Als datum voor de glorieuze terugkomst was 8 maart 2020 gepland. Dat was exact 200 jaar na de oorspronkelijk ontdekking in de nis. De Burgermeester hoopte op miljoenen steunbetuigingen maar al snel verdween de belangstelling. Toch is het niet onmogelijk dat in deze tijd met veel aandacht voor teruggave van roofkunst ook de Venus de Griekse zon zal terugzien. Misschien is het een goed idee om haar in het Louvre te bezoeken zolang dat nog kan.
Dit artikel bevat affiliate links. Als je hierop klikt en een bestelling plaatst, ontvangen wij een percentage, maar jij betaalt gewoon het normale bedrag voor je product.
Rosalyn is schrijfster en vertaalster. Zij is de drijvende kracht achter Art Insite en zorgt voor waardevolle content. Heb je vragen of wil je een vermelding op onze website? Neem dan contact met haar op via het contactformulier.