Pointillisme is eigenlijk prachtig gezichtsbedrog. Het is een zeer arbeidsintensieve schilderstijl, die gedurende vele jaren erg populair was. Wanneer en hoe is het pointillisme eigenlijk ontstaan en wie waren de bekendste kunstenaars in deze stroming? Dat en meer lees je in dit artikel.
Inhoudsopgave
Wanneer is het pointillisme eigenlijk ontstaan?
Door de komst van het impressionisme werd de kunstwereld opgeschrikt. Niet alleen het absolute realisme dat de critici en academies als enige echte kunst hadden betiteld werd door kunstenaars meer als zodanig geaccepteerd. Er was een nieuwe lichting jongeren die zich verzette tegen de bijna wetenschappelijke benadering die de kunst in die tijd ondervond. Deze generatie was op zoek naar de grenzen en de vrijheid. Dat leidde tot vele stromingen waarbij zelfs op den duur de afbeeldingen niet meer als zodanig herkenbaar waren in de realiteit. Het expressionisme vertekende de realiteit en het abstracte toonde een wereld van gevoelens die kunstenaar schiep op zijn eigen wijze. Maar eind 18e eeuw waren het de impressionisten die het voortouw namen en zich gingen afzetten tegen de bestaande regels. Daartoe werden verschillende wegen gezocht.
Een wetenschappelijk onderbouwde theorie: pointillisme
Verf voor het schilderen wordt gemengd om andere dan secundaire kleuren te krijgen. De aanhangers van het pointillisme waren hier tegenstander van. Door mengen van verf worden kleuren substractief en donkerder dan wellicht de bedoeling was. De aanhangers van het pointillisme brachten alleen onvermengde verf op het doek (afgezien van mengen met wit). De verf werd niet met kwaststreken aangebracht maar met minieme puntjes of streepjes (divisionisme). Bij een juiste toepassing doet het menselijk oog dan de rest.
Gele stippen afgewisseld met rode stippen geven diverse tinten oranje. Met het blote oog zijn de individuele stippen niet langer zichtbaar maar ontstaat een afbeelding in heldere kleuren. Her pointillisme wordt gerekend tot het neo-impressionisme, wat op haar beurt wordt gezien als een uitloper van de impressionisme.
Georges Seurat, de vader van het pointillisme
Seurat werd in 1859 geboren in Parijs en studeerde aan de Ecole des Beaux-Arts. In zijn eerste jaren was hij een grote bewonderaar van het werk van Rembrandt en Goya. Later begon hij zich af te zetten tegen de eisen die aan de kunst werden gesteld op basis van realisme in weergave. In 1882 maakte hij zij eerste werk op basis van pointillisme: Une baignade à Asnières.
In dat schilderij zijn de kleuren nog wel gemengd maar is de verf al aangebracht in de vorm van streepjes, vlekjes of puntjes. Later zou hij voor zijn werken nog uitsluitend ongemengde verf gebruiken, in deze stijl maakte hij grote stukken zoals landschappen, portretten en genrestukken. Tegen het einde van zijn leven probeerde hij met name beweging vast te leggen op het doek. Zelf noemde hij zijn werk chromolumarisme verwijzend naar het gebruik van primaire kleuren. Vincent van Gogh werd geïnspireerd door Seurat en waagde zich ook aan een pointillistische stijl.
De bekendste kunstenaars van het pointillisme
Het pointillisme was gedurende een paar decennia een zeer populaire stroming. Bekende namen uit die tijd zijn Paul Signac en Camille Pissarro. Signac was een autodidact die instantie onder de indruk was van impressionisten zoals Monet. Hij wees echter na enige tijd de vluchtigheid van het impressionisme af. Samen met Seurat ontwikkelde hij een bijna wetenschappelijke basis voor het pointillisme waarin diverse eisen werden gesteld om het werk dusdanig te mogen aanduiden. In 1907 schilderde hij ‘De haven van Rotterdam’. Het werk is nu te zien in museum Boymans Van Beuningen.
Camille Pissarro was een Deen die zich midden in de 19e eeuw vestigde in Frankrijk. Hij was altijd op zoek naar vernieuwing in de kunst en raakte bevriend met een aantal vooraanstaande impressionisten. Daarna raakte hij geïnteresseerd in het neo-impressionisme en maakte schilderijen op basis van het pointillisme. Een bekend werk van hem is Boulevard de Montmarte uit 1897.
Het einde van het pointillisme
Hoewel deze wijze van schilderen tot op de dag van vandaag wordt beoefend, verdween de echte interesse na een aantal jaren al weer snel. Vooral de vernieuwende kunstenaars voelden zich beperkt door de eisen die werden gesteld. Daarnaast is deze wijze van schilderen zeer arbeidsintensief.
Dit artikel bevat affiliate links. Als je hierop klikt en een bestelling plaatst, ontvangen wij een percentage, maar jij betaalt gewoon het normale bedrag voor je product.
Rosalyn is schrijfster en vertaalster. Zij is de drijvende kracht achter Art Insite en zorgt voor waardevolle content. Heb je vragen of wil je een vermelding op onze website? Neem dan contact met haar op via het contactformulier.