Er zijn in ons land een beperkt aantal musea die zich in de tentoonstelling beperken tot religieuze kunst. Een bijzondere daaronder is het Ikonenmuseum in Kampen. Hier zie je uitsluitend iconen. Het is echter wel de grootste collectie in West-Europa met een permanente tentoonstelling van 170 werken en daarnaast regelmatig wisselende exposities van over de gehele wereld. De collectie in ondergebracht in 10 zalen in een historisch pand in het centrum van de oude Hanzestad. Het museum is laagdrempelig, er wordt duidelijk gemaakt wat iconen precies zijn en alle werken zijn voorzien van een beschrijving.
Inhoudsopgave
Wat is een icoon?
Het woord icoon heeft meerdere betekenissen. Het komt uit het Grieks en betekent beeld of afbeelding. Als het over schilderijen gaat, betreft het voorstellingen uit de vroeg Christelijke en Byzantijnse wereld. Er worden beelden getoond van gebeurtenissen uit de bijbel en heiligen. Omdat de werken uit de natuurlijke omgeving zijn gehaald (kerken) zijn ze vaak moeilijker te duiden dan latere religieuze kunst. De schilderijen dateren in het algemeen van voor de renaissance wat te zien is aan het ontbreken van perspectief en de ‘juiste’ verhoudingen.
De kunstenaars die deze werken maakten (meest monniken) waren ook niet op zoek naar het zo realistisch afbeelden van menselijke proporties maar wilden beelden te scheppen met betekenis voor de gelovigen. Een icoon wordt in het algemeen geschilderd op een houten paneel. Aan het schilderen gaat een gebed vooraf. De regels voor de afbeelding zijn zeer strak vastgelegd door de (orthodoxe) kerk.
De schilder zal in het algemeen een icoon niet van zijn naam voorzien. Slechts in een enkel geval is dit gebeurd en dan noemt men dat het ingrijpen van de Hand van God. Iconen zijn vooral verbonden met de Oosterse en Byzantijnse kerken in Oost- Europa maar zijn ook gemaakt in christelijke gemeenschappen in Ethiopië en Egypte.
De strijd om de iconen
In de 8ste eeuw rukten de Arabieren steeds verder op in Europa. Keizer Leo III van Byzantium zag dit als een straf van God omdat iconen werden aanbeden, terwijl in het tweede gebod dat uitdrukkelijk werd verboden. Het leidde tot een 30 jarige strijd tussen voorstanders en tegenstanders van deze kunstwerken. In 787 werd op een Concilie het maken en gebruik van iconen weer toegestaan, Daarbij werd vastgelegd dat iconen niet aanbeden mochten worden maar wel geëerd. Op dat moment was het hoogtepunt van deze kunstvorm echter al voorbij.
In het Engels zijn er diverse interessante boeken over christelijke iconen beschikbaar, zoals Routledge Research in Art and Religion- Late Antique Portraits and Early Christian Icons.
Huidige exposities in Kampen
Van koeien naar kunst: de werken van Henk Helmantel
Ongeveer 28 jaar geleden emigreerde de Groningse familie Ritsema naar de VS. Ze bouwden daar een bloeiend veehoudersbedrijf op. Na het pensioen richtten ze zich op het verzamelen van de religieuze kunst van Henk Helmantel, eveneens een Grondiger die de oceaan was overgestoken. De collectie Ritsema is tot 29 juni te zien.
Heilige vrouwen in de orthodoxe kunst
IKONA is de eerste tentoonstelling waarin de rol van de vrouw in de orthodoxe religieuze kunst wordt getoond, Er zijn 70 werken te zien, geleend uit 3 musea en van meerdere particuliere verzamelingen. Uiteraard is de meeste aandacht gericht op Eva en Maria, maar er is ook een aantal verassende andere vrouwen afgebeeld van nonnen die wonderen zouden hebben verricht tot machtige heerseressen. Er is zelfs een afbeelding die zou kunnen duiden op Sneeuwwitje, echter zonder dwergen maar met 7 ridders. De schilderijen zijn voorzien van toelichting. De expositie loopt tot 29 september.
Algemene informatie
Buiten Nieuwstraat 2
8261 AV Kampen
Openingstijden;
Dinsdag tot en met zaterdag : 11.00 – 17.00 uur
Prijzen:
Volwassenen: € 10
Kinderen tot en met 17 jaar: gratis
Bezoek hier de website van het museum voor de meest actuele informatie: www.ikonenmuseumkampen.nl.
Bereikbaarheid
Het museum ligt op ongeveer 10 minuten lopen van het NS-station. Na het oversteken van de brug over de IJssel staat het museum aangegeven met toeristische bordjes
De historische binnenstad van Kampen is praktisch autovrij. Er zijn op loopafstand van het museum 3 (betaalde) parkeergarages/terreinen. Volg de aanwijzingen na binnenkomst in de stad.
Benodigde tijd
Uiteraard is dat afhankelijk van de mate van interesse, maar reken op 2 tot 3 uur.
Bijzonderheden
In de winkel bij het museum kunt u boeken kopen met afbeeldingen en de geschiedenis van een aantal permanente iconen.
Monique Meyer is een iconenschilder en komt in de zomer regelmatig werken in het museum. Ook zal er vanaf 2024 een cursus worden gestart voor liefhebbers van deze vorm van kunst. Er zal worden gewerkt met originele materialen. Inschrijven is nog mogelijk maar het aantal plaatsen is beperkt.
Bekijk ook:
Wat is er verder te doen in Kampen?
De oude Hanzestad Kampen is een echte toeristenplaats. Deze komen vaak met cruiseschepen over de IJssel. De stad heeft naar verluidt het mooiste rivier-aanzicht in West- Europa. In de binnenstad is nog steeds te zien hoe machtig en rijk de handel Kampen heeft gemaakt in de middeleeuwen. Het stadhuis uit die periode is een juweeltje met een prachtige Schepenzaal. Ook zijn er nog meerdere poorten uit die tijd bewaard gebleven. Wil je gewoon iets drinken en eten of wat shoppen? Probeer dan de Oudestraat, meer dan 3 kilometer lang met winkels en horeca.
Dit artikel bevat affiliate links. Als je hierop klikt en een bestelling plaatst, ontvangen wij een percentage, maar jij betaalt gewoon het normale bedrag voor je product.
Rosalyn is schrijfster en vertaalster. Zij is de drijvende kracht achter Art Insite en zorgt voor waardevolle content. Heb je vragen of wil je een vermelding op onze website? Neem dan contact met haar op via het contactformulier.